Być może zastanawiałeś się kiedyś, co robi w gabinecie psychoterapeuty drewniana piaskownica z niebieskim dnem? Mogłeś zauważyć ją nie tylko w przestrzeni przeznaczonej do pracy z dziećmi, ale także w gabinecie terapeuty młodzieży, dorosłych, par, rodzin… I to mógł być zaskakujący widok 🙂 Sandplay, czyli Terapia w Piaskownicy – bo o niej będzie dziś mowa – to metoda wykorzystywana w psychoterapii, znajdująca zastosowanie w pracy zarówno z dziećmi, jak i z dorosłymi.
Jak powstała Terapia w Piaskownicy?
Za prekursorkę tej metody uznaje się Dorę Kalff, szwajcarską analityczkę i terapeutkę dziecięcą, która w latach 50. XX wieku na jednym z kongresów zainteresowała się „Techniką świata” Margaret Lownfeld. Lowenfeld – brytyjska lekarka, pediatra, pionierka psychologii dziecka i terapii zabawą, już w latach 20. zaczęła wykorzystywać miniaturowe figurki, piasek i wodę w pracy z małymi pacjentami. Z połączenia tych elementów wyłaniały się światy tworzone przez małych pacjentów – stąd nazwa. Dora Kalff zafascynowana potencjałem tej metody, połączyła ją z założeniami psychologii głębi C.G. Junga i jej rozumieniem symboliki, tworząc Terapię w Piaskownicy.
Obecnie Sandplay stosowana jest na całym świecie, zarówno jako samodzielna metoda terapeutyczna, jak i narzędzie wykorzystywane w różnych podejściach psychoterapeutycznych.
Czym jest Sandplay?
Terapia w piaskownicy to niewerbalna metoda projekcyjna, która wykorzystuje zabawę do wyrażania realnego, rzeczywistego życia klienta, ale także treści nieświadomych. Klient za pomocą piasku, wody i miniaturowych przedmiotów tworzy w piaskownicy obraz. Tym samym symboliczny świat wewnętrzny jest projektowany na zewnątrz i może być przeżywany bardziej bezpośrednio, na świadomym lub przedświadomym poziomie.
Piasek
Piasek to szczególny materiał, pozwalający na odczucia zmysłowe i kontakt z nieświadomością. W formie suchej jest lekki, sypki i nietrwały, natomiast w połączeniu z wodą staje się ciężki i możliwy do formowania. Kontakt z piaskiem jest szczególnym doświadczeniem, które towarzyszy nam od dzieciństwa i przywołuje wspomnienia oraz obrazy, a wraz z nimi całą paletę uczuć. Dotyk piasku pomaga także w procesach samoregulacji – układ limbiczny interpretuje te bodźce jako kojące, dzięki czemu zmniejsza się niepokój klienta. Rozmiar piaskownicy natomiast odpowiada polu widzenia, tworząc przestrzeń porządkującą i bezpieczną do wyrażania wewnętrznych treści, fantazji czy emocji.
Proces twórczy
Klient sam wybiera figury i konstruuje obraz bliski wyobrażeniom swojego wewnętrznego świata. Przedmioty są odpowiednikami słów, znaczeń, symboli i pozwalają na twórczą i bezpieczną ekspresję siebie. W ten sposób buduje się połączenie pomiędzy tym, co wewnątrz z tym, co na zewnątrz.
Obrazy w piaskownicy klient buduje w ciszy, przez co proces tworzenia może być postrzegany jako forma medytacji. Obrazy nie są poddawane ocenie, a do ich powstania nie są potrzebne żadne zdolności – ponieważ do stworzenia obrazu wykorzystuje się figury lub sam piasek.
Jak oddziałuje Sandplay?
Zabawa w piasku umożliwia uwolnienie się od trudnych emocji, uczy sposobów ich wyrażania oraz rozwiązywania problemów. Poprzez stworzenie obrazu możemy przykładowo w symboliczny sposób przedstawić bolesne wydarzenie i zmierzyć się z nim takim, jakie było. Dzięki obcowaniu z obrazem możemy też spojrzeć na doświadczenia z innej perspektywy, zmienić swój stosunek do nich, lepiej zrozumieć siebie, swoje odczucia, motywacje czy zachowania.
Stworzenie obrazu sprawia, że problemy otrzymują swoje granice i konkretny wygląd, dzięki czemu nie wydają się już tak przerażające i wszechogarniające.
Poprzez obraz możemy też spojrzeć w przyszłość, kształtując z przedmiotów i piasku zalążki nowych celów.
Dzieci w czasie zabawy w piasku mogą symbolicznie przedstawić to, co trudno jest wyrazić słowami oraz w bezpieczny sposób realizować rzeczy niemożliwe dla siebie w rzeczywistości – nie są za nie karane, za to ich emocje mogą zostać ujawnione, a zachowania przetransformowane.
Praca w piasku może pełnić zarówno funkcję terapeutyczną, jak i wzrostową – pobudzającą rozwój. Zabawa w piasku inicjuje i podtrzymuje bowiem przemiany na różnych poziomach psychiki, tworząc przestrzeń do eksplorowania swojego wnętrza, bycia w pełni sobą i ze sobą.
Terapeuta w procesie tworzenia obrazu jest cichym obserwatorem, tworzącym bezpieczną, wolną od ocen przestrzeń, w której klient dzięki poczuciu pełnej akceptacji będzie mógł swobodnie odkrywać siebie. Rozwój przychodzi, kiedy człowiek czuje się wystarczająco bezpiecznie – zapewnienie poczucia bezpieczeństwa jest najważniejszym zadaniem terapeuty, który w ten sposób tworzy ścieżkę do rozwoju.
Terapia w Piaskownicy to narzędzie wykorzystujące wrodzoną tendencję psychiki do samoleczenia, dlatego znajduje zastosowanie w różnych trudnościach: emocjonalnych, relacyjnych, psychosomatycznych, zaburzeniach pourazowych, zaburzeniach odżywiania, żałobie, trudności w uczeniu się i innych. Zabawa jest językiem człowieka w każdym wieku – dlatego niezależnie od tego, czy masz pięć, piętnaście czy czterdzieści pięć lat, możesz doświadczyć pięknego procesu twórczego zbliżającego cię do swojego wnętrza dzięki metodzie Sandplay!
Bibliografia:
Keyserlingk, L., Giza-Zwierzchowska, A. (2013). Wprowadzenie do Sandplay Therapy – Terapia w Piaskownicy. Wydawnictwo TWIKS.
Auttorka: Jagoda Jokś
