Przełom grudnia i stycznia zwykle jest dla nas czasem podsumowań i postanowień noworocznych. Pojawia się wtedy refleksja, dotycząca minionego roku, tego, co udało się zrealizować, a czego nie. Wracamy myślami do celów z początku ubiegłego roku i często uświadamiamy sobie, że wiele z nich zostało przez nas porzuconych. Rodzi się pytanie o wytrwałość i skuteczność naszego działania. Postanawiać czy nie?

Postanowienia noworoczne: czy mają sens?

Oczywiście! Wyznaczanie sobie nowych celów jest dla nas zawsze inspiracją do rozwoju. Ważne jednak, by za postanowieniami kryły się osobiste wartości i poczucie sensu oraz by samo działanie podejmowane na rzecz realizacji celu wywoływało w nas pozytywne emocje.

O skuteczności naszego działania i jego wytrwałości w dążeniu do celu

Charles Carver i Michael Scheier stworzyli model kontroli działania, który uwzględnia cele oraz proces monitorowania zgodności podejmowanego działania z przyjętym celem. Co zatem wpływa na to, czy udaje nam się zrealizować postanowienia?

• Emocje. Stanowią one informację zwrotną na temat naszych postępów w realizacji celu. Kiedy widzimy rezultaty podjętych działań, chętniej je kontynuujemy, co zbliża nas do oczekiwanego efektu. Brak widocznych postępów zniechęca, w konsekwencji czego przestajemy działać.
• Sposób ujmowania celu. W przeciwieństwie do abstrakcyjnych, skupiających się na unikaniu negatywnych konsekwencji, konkretne i zorientowane na dążenie do uzyskania pozytywnych rezultatów cele sprzyjają naszej skuteczności i wytrwałości w podejmowanych działaniach.
• Relacje z innymi celami. Powinniśmy sprawdzić, czy postanowienie nie jest sprzeczne z innym celem lub naszym systemem wartości.
• Monitorowanie działania. Czy to, co robimy, jest zgodne z wyznaczonym celem? Brak monitorowania działania może przyczyniać się do porażki w realizacji celu!
• Podejmowanie operacji korygującej. Czyli coś, co nazywamy „siłą woli”. Jest ważna dla wytrwałego i zakończonego sukcesem działania. Kiedy popełnimy błąd na drodze do realizacji celu, nie gniewajmy się na siebie i nie rezygnujmy. Każdy z nas ma prawo do pomyłek – nie zniechęcajmy się nimi! Niech motywują nas one do powrotu na drogę do sukcesu! J
• Plan. Ważne, by sformułować go, szczegółowo określając warunki działania, uwzględniając kolejne jego etapy. To pomoże nam w monitorowaniu i korygowaniu naszych działań.

Etapy procesu realizacji celu – czyli dlaczego się nie udaje?

Postanowienie to jedno, jednak czy udaje nam się od pomysłu przejść do działania, a w późniejszym czasie kontynuujemy je, aż uda nam się osiągnąć to, czego oczekiwaliśmy?
Zarówno badania, jak i codzienne obserwacje dowodzą, że rozpoczęcie działania nie gwarantuje jeszcze osiągnięcia celu. Z czego wynikają trudności? Najczęściej nie potrafimy pokonać początkowej niechęci do działania lub nie dostrzegamy sprzyjających okoliczności. Jeśli samo podjęcie działania nie stanowi dla nas problemu, jednak mamy trudność z wytrwałością, może być to konsekwencją rezygnacji z realizacji celu w obliczu trudności czy niepowodzeń. Zdaniem Petera Gollwitzera mogą na to wpływać zarówno czynniki zewnętrzne, takie jak pokusy czy konkurencyjne cele, czy wewnętrzne, np. niepokój, czy wyczerpanie, których nie potrafimy przezwyciężyć.

Postanowienia noworoczne: skąd płynie motywacja?

W realizacji postanowień często po niepowodzeniach zarzucamy sobie niski poziom motywacji lub jej brak. W takiej sytuacji powinniśmy zastanowić się, skąd płynęła początkowa chęć do podjęcia działania. Psychologowie Ryan i Deci (2008) sugerują, iż brak skuteczności i wytrwałości działania może wynikać z niskiego poziomu autonomii motywacji. Co to znaczy? Badacze wyróżniają cztery różniące się poziomem autonomii rodzaje motywacji. Są to:

• Kontrola zewnętrzna – kiedy działanie podejmujemy w celu uniknięcia zewnętrznej kary, np. dezaprobaty otoczenia lub uzyskania nagrody w postaci np. pochwały. Jest to motywacja nieautonomiczna.
• Introjekcja – to także nieautonomiczny rodzaj motywacji. Przymus odczuwany z otoczenia zewnętrznego zostaje uwewnętrzniony, przez co działamy pod wpływem poczucia winy czy niepokoju, jednocześnie pragnąc uniknąć tego rodzaju uczuć na skutek podejmowanego działania.
• Identyfikacja – kiedy identyfikujemy postanowienie z własną osobą, mamy poczucie ważności celu, co sprzyja jego osiągnięciu.
• Integracja – kiedy motywacja jest zgodna z osobistymi potrzebami, integrujemy postanowienia z podejmowanymi działaniami. Wówczas satysfakcji dostarcza nam już sam proces realizacji celu.

Nie ma zatem sensu robić postanowień noworocznych, tylko dlatego, że wszyscy je robią, a my czujemy w związku z tym presję. Badania Ryana i Deci potwierdziły, iż im bardziej autonomiczna motywacja – czyli taka, która płynie wyłącznie z nas samych – tym większa skuteczność podejmowanych działań i zadowolenie z ich rezultatów, a także poczucie odpowiedzialności zarówno za niepowodzenia (co sprzyja podejmowaniu działań korygujących), jak i za sukcesy, co zwrotnie pozytywnie wpływa na poprawę ogólnego dobrostanu.

Siła woli – jak wytrwać w postanowieniu?

To kolejne pojęcie, które często obecne jest w procesie tworzenia postanowień i w późniejszym ich realizowaniu. Na czym polega jej „magiczna moc”? Jak wykazały badania niemieckiego psychologa Juliusa Kuhla, siła woli wiąże się z umiejętnością wzbudzania pozytywnych emocji i neutralizowania negatywnych w dążeniu do realizacji celu. W praktyce oznacza to, iż samo działanie powinno przynosić nam korzyści emocjonalne, a w sytuacji ewentualnych niepowodzeń, powinniśmy traktować je jako kolejne wyzwania, zbliżające nas do realizacji celu. Oczywiście takie regulowanie doświadczanych stanów emocjonalnych może nie być łatwe. Z pewnością korzystnie wpłynie na nie pewność co do tego, jaki konkretnie cel chcemy zrealizować, jak go osiągnąć (sformułowanie planu) oraz refleksja nad tym, z jakich powodów ów cel jest dla nas ważny.

W jaki sposób formułować noworoczne postanowienia?

• Cel powinien być konkretny i realistyczny– pobudzi to naszą wyobraźnię i stworzy perspektywę pozytywnego rezultatu, co zmotywuje nas do podjęcia działania.
• Stwórzmy plan, wyznaczając kolejne kroki do realizacji celu– pozwoli to na stałe monitorowanie postępów, wprowadzenie ewentualnych korekt działania i przyczyni się do obserwowalnych rezultatów, a co za tym idzie – do bieżącej satysfakcji z działania. Wpłynie to też pozytywnie na nasze zaangażowanie i poczucie własnej skuteczności.
• Dbajmy o to, by cel i działanie było zgodne z naszymi wewnętrznymi potrzebami i systemem wartości– nie zważajmy na zewnętrzną presję i oczekiwania. Zadbamy dzięki temu o siebie, tym samym przyczyniając się do własnej wytrwałości i skuteczności.
• Bądźmy dla siebie łagodni i wyrozumiali– pozwólmy sobie na niepowodzenia czy porażki. Zatrzymajmy się na chwilę i doceńmy siebieza to, co nam się udało, a ewentualne trudności traktujmy jako wyzwania. Nie bójmy się zaczynać ponownie!

A punkt 4. niech będzie życzeniem dla Nas wszystkich: byśmy uczyli się każdego dnia być dla siebie łagodni, wyrozumiali i potrafili doceniać nie tylko innych, ale także siebie.

Autorka: Jagoda Aniszewska