Być może zastanawiałeś się kiedyś, co robi w gabinecie psychoterapeuty drewniana piaskownica z niebieskim dnem? Mogłeś zauważyć ją nie tylko w przestrzeni przeznaczonej do pracy z dziećmi, ale także w gabinecie terapeuty młodzieży, dorosłych, par, rodzin… I to mógł być zaskakujący widok 🙂 Sandplay, czyli Terapia w Piaskownicy – bo o niej będzie dziś mowa – to metoda wykorzystywana w psychoterapii, znajdująca zastosowanie w pracy zarówno z dziećmi, jak i z dorosłymi.

Jak powstała Terapia w Piaskownicy?

Za prekursorkę tej metody uznaje się Dorę Kalff, szwajcarską analityczkę i terapeutkę dziecięcą, która w latach 50. XX wieku na jednym z kongresów zainteresowała się „Techniką świata” Margaret Lownfeld. Lowenfeld – brytyjska lekarka, pediatra, pionierka psychologii dziecka i terapii zabawą, już w latach 20. zaczęła wykorzystywać miniaturowe figurki, piasek i wodę w pracy z małymi pacjentami. Z połączenia tych elementów wyłaniały się światy tworzone przez małych pacjentów – stąd nazwa. Dora Kalff zafascynowana potencjałem tej metody, połączyła ją z założeniami psychologii głębi C.G. Junga i jej rozumieniem symboliki, tworząc Terapię w Piaskownicy.

Obecnie Sandplay stosowana jest na całym świecie, zarówno jako samodzielna metoda terapeutyczna, jak i narzędzie wykorzystywane w różnych podejściach psychoterapeutycznych.

Czym jest Sandplay?

Terapia w piaskownicy to niewerbalna metoda projekcyjna, która wykorzystuje zabawę do wyrażania realnego, rzeczywistego życia klienta, ale także treści nieświadomych. Klient za pomocą piasku, wody i miniaturowych przedmiotów tworzy w piaskownicy obraz. Tym samym symboliczny świat wewnętrzny jest projektowany na zewnątrz i może być przeżywany bardziej bezpośrednio, na świadomym lub przedświadomym poziomie.

Piasek

Piasek to szczególny materiał, pozwalający na odczucia zmysłowe i kontakt z nieświadomością. W formie suchej jest lekki, sypki i nietrwały, natomiast w połączeniu z wodą staje się ciężki i możliwy do formowania. Kontakt z piaskiem jest szczególnym doświadczeniem, które towarzyszy nam od dzieciństwa i przywołuje wspomnienia oraz obrazy, a wraz z nimi całą paletę uczuć. Dotyk piasku pomaga także w procesach samoregulacji – układ limbiczny interpretuje te bodźce jako kojące, dzięki czemu zmniejsza się niepokój klienta. Rozmiar piaskownicy natomiast odpowiada polu widzenia, tworząc przestrzeń porządkującą i bezpieczną do wyrażania wewnętrznych treści, fantazji czy emocji.

Proces twórczy

Klient sam wybiera figury i konstruuje obraz bliski wyobrażeniom swojego wewnętrznego świata. Przedmioty są odpowiednikami słów, znaczeń, symboli i pozwalają na twórczą i bezpieczną ekspresję siebie. W ten sposób buduje się połączenie pomiędzy tym, co wewnątrz z tym, co na zewnątrz.

Obrazy w piaskownicy klient buduje w ciszy, przez co proces tworzenia może być postrzegany jako forma medytacji. Obrazy nie są poddawane ocenie, a do ich powstania nie są potrzebne żadne zdolności – ponieważ do stworzenia obrazu wykorzystuje się figury lub sam piasek.

Jak oddziałuje Sandplay?

Zabawa w piasku umożliwia uwolnienie się od trudnych emocji, uczy sposobów ich wyrażania oraz rozwiązywania problemów. Poprzez stworzenie obrazu możemy przykładowo w symboliczny sposób przedstawić bolesne wydarzenie i zmierzyć się z nim takim, jakie było. Dzięki obcowaniu z obrazem możemy też spojrzeć na doświadczenia z innej perspektywy, zmienić swój stosunek do nich, lepiej zrozumieć siebie, swoje odczucia, motywacje czy zachowania.

Stworzenie obrazu sprawia, że problemy otrzymują swoje granice i konkretny wygląd, dzięki czemu nie wydają się już tak przerażające i wszechogarniające.

Poprzez obraz możemy też spojrzeć w przyszłość, kształtując z przedmiotów i piasku zalążki nowych celów.

Dzieci w czasie zabawy w piasku mogą symbolicznie przedstawić to, co trudno jest wyrazić słowami oraz w bezpieczny sposób realizować rzeczy niemożliwe dla siebie w rzeczywistości – nie są za nie karane, za to ich emocje mogą zostać ujawnione, a zachowania przetransformowane.

Praca w piasku może pełnić zarówno funkcję terapeutyczną, jak i wzrostową – pobudzającą rozwój. Zabawa w piasku inicjuje i podtrzymuje bowiem przemiany na różnych poziomach psychiki, tworząc przestrzeń do eksplorowania swojego wnętrza, bycia w pełni sobą i ze sobą.

Terapeuta w procesie tworzenia obrazu jest cichym obserwatorem, tworzącym bezpieczną, wolną od ocen przestrzeń, w której klient dzięki poczuciu pełnej akceptacji będzie mógł swobodnie odkrywać siebie. Rozwój przychodzi, kiedy człowiek czuje się wystarczająco bezpiecznie – zapewnienie poczucia bezpieczeństwa jest najważniejszym zadaniem terapeuty, który w ten sposób tworzy ścieżkę do rozwoju.

Terapia w Piaskownicy to narzędzie wykorzystujące wrodzoną tendencję psychiki do samoleczenia, dlatego znajduje zastosowanie w różnych trudnościach: emocjonalnych, relacyjnych, psychosomatycznych, zaburzeniach pourazowych, zaburzeniach odżywiania, żałobie, trudności w uczeniu się i innych. Zabawa jest językiem człowieka w każdym wieku – dlatego niezależnie od tego, czy masz pięć, piętnaście czy czterdzieści pięć lat, możesz doświadczyć pięknego procesu twórczego zbliżającego cię do swojego wnętrza dzięki metodzie Sandplay!

Bibliografia:

Keyserlingk, L., Giza-Zwierzchowska, A. (2013). Wprowadzenie do Sandplay Therapy – Terapia w Piaskownicy. Wydawnictwo TWIKS.

Auttorka: Jagoda Jokś

Przecież wszystko robię dobrze! Zażywam leki, w miarę sensownie się odżywiam, śpię nie najgorzej, regularnie ćwiczę i troszkę medytuje. Suplementuje witaminy i D i wszelkie B. Jeśli na rynku pojawią się nowe witaminy, coś w stylu X150 i Y980 też wezmę. Relacje międzyludzkie godne. Teoretycznie spełniam wszystkie kryteria dobrostanu, długowieczności i wszelkiej homeostazy. A i tak od czasu do czasu zalewa mnie gęsty mrok.

Założeniem psychoterapii czy wsparcia psychologicznego jest osiągnięcie zmiany w obszarze problemowym w oparciu o relację terapeutyczną. Czy składnikiem efektywnej zmiany może być kłamstwo? Czy relacja z terapeutą może opierać się na opisie rzeczywistości, w której nie wszystko jest zgodne z prawdą? Odpowiedzi na te pytania są zapewne uwarunkowane wieloma czynnikami i pozostawiam je czytającemu, bez względu na to, jak one brzmią, pewne jest to, że kłamstwo bardzo często pojawia się w gabinecie psychoterapeutycznym.

Funkcje i motywy stające za kłamstwem mogą być różne i za chwilę przyjrzymy się kilku z nich. Zanim do tego przejdziemy, istotne jest stwierdzenie, że gabinet psychoterapeuty nie jest miejscem wyjątkowym jeśli mówimy o miejscach, czy sytuacjach, w których kłamiemy. Przedstawione poniżej motywy funkcjonują również w wielu innych płaszczyznach i relacjach.

Ten wyjątkowy dzień – dzień Waszego ślubu – zbliża się wielkimi krokami, a Ciebie „łapie” przedślubny stres? To zrozumiałe! Chciałabym zaprosić Cię do przyjęcia perspektywy, z której pooglądasz swoje emocje z większą czułością i wyrozumiałością.

Zastanów się, co kryje się po drugiej stronie Twojego stresu – tam musi być coś bardzo ważnego dla Ciebie, coś, na czym wyjątkowo Ci zależy, czego chcesz chronić. Zauważ to.

Kiedy na czymś bardzo nam zależy, dążymy do tego, by tej wartości chronić. Czasem jednak podejmujemy w tym celu działania, które – jak się okazuje – wcale nam nie służą.

Na początek krótkie przypomnienie na temat tego, czym w ogóle jest zaburzenie stresu pourazowego (PTSD – post traumatic stress disorder). Żeby dobrze rozumieć ten problem, trzeba zrobić rozróżnienie między pojęciami – zdarzenia traumatycznego a PTSD (potocznie nazywanego traumą) . Zdarzenie traumatyczne to takie wydarzenie, które odbiega od naszych codziennych doświadczeń i wiąże się z narażeniem życia lub zdrowia, swojego lub bliskich oraz z obezwładniającym poczuciem przerażenia i bezradności. Natomiast zespół stresu pourazowego (PTSD), to zespół objawów, które rozwijają się wskutek doświadczenia traumatycznego. Narażenie na zdarzenie traumatyczne jest większe niż się powszechnie uważa – ponad 80% ludzi na ziemi jest narażonych na przeżycie doświadczenia traumatycznego w ciągu całego swojego życia, natomiast występowanie PTSD w ciągu życia jednostki szacuje się na 6-12% (Kessler 2005b, za Popiel, Pragłowska).

„Panie, daj mi spokój, abym umiał zaakceptować to, czego nie mogę zmienić, odwagę, abym zmieniał to, co potrafię, oraz mądrość, bym umiał odróżnić jedno od drugiego.”

modlitwa o pogodę ducha

Zmiana nie zawsze jest możliwa. Zmiana wymaga wysiłku, nie zawsze w danym momencie życia mamy odpowiednie zasoby, aby ten wysiłek podjąć. Psychoterapia nie zawsze musi polegać na zmianie takiej jaką deklarujemy, że chcemy. Czasem, a może nawet przede wszystkim chodzi o zaakceptowanie rzeczywistości/swojej emocjonalności takiej jaka jest. Niekiedy to wszystko co możemy zrobić. Na pierwszy rzut oka nie brzmi to optymistycznie…

Modyfikacja własnego zwyczajowego sposobu postrzegania siebie i swoich problemów (z walki z nimi lub unikania ich) na akceptację może paradoksalnie być największą zmianą jaką możemy sobie dać. Może być zmianą samą w sobie albo punktem wyjścia do dalszej drogi. Efektem pracy nad gotowością do akceptacji bardzo często jest osłabienie objawów, zwiększa się wówczas elastyczność psychologiczna, pojawia się ulga, zmienia się cała relacja między osobą a jej problemem.

Odważ się czuć.

Ból/emocje, którymi reagujemy na problemy życiowe można by nazwać zdrowym bólem, jest to naturalna i prawidłowa reakcja organizmu. Nie oznacza to, że jest przyjemna. Okazuje się jednak, że akceptacja tego bólu sprawia nam sporo trudności. Chcąc sobie z nim poradzić często zaczynamy z nim walczyć, staramy się nad nim zapanować, wyeliminować go lub unikać. W skrócie można powiedzieć, że po latach walki lub unikania naturalnych reakcji problemem staje się nie sam pierwotny ból/lęk ale nasze reakcje na to, że go odczuwamy. Myślimy w kółko o tym, że nie chcemy się czuć w określony sposób albo tłumimy jakiekolwiek czucie odcinając się od ciała i emocji.

Wrażenia płynące z ciała cechują się niekończoną różnorodnością. To jeden z powodów dla których bycie świadomym jest tak bardzo ważne. Nastawienie na odbiór i przyjmowanie (zamiast walki/unikania) jest podstawą budowania kontaktu z ciałem. W świecie fizjologii subtelne sygnały są równie ważne jak te wyraźne, nie dające o sobie zapomnieć.

Ci z nas którzy utracili kontakt w ciałem, albo doświadczyli traumy muszą być świadomi, że ponowna komunikacja i wykorzystywanie odczuć z ciała / zaufanie im może być dużym wyznaniem.

„Nie mamy władzy nad wiatrem, możemy tylko dobrze ustawić żagle”

Akceptacja nie jest porażką, oznacza jedynie uświadomienie sobie, że określona strategia się nie sprawdziła albo jest nieprzydatna. Akceptacja nie jest poddaniem się i biernym tolerowaniem. Akceptacja jest stanem aktywnym – nie biernym, wyciąga sens z doświadczeń i pokazuje, że warto je przeżyć będąc z nimi w kontakcie. Akceptacja nie jest techniką ani sztuczką, jest bardziej postawą, filozofią, którą możemy kierować się w życiu, procesem wchodzenia w coraz głębszy i prawdziwy kontakt ze swoim osobistym doświadczeniem.

To czy podejmiesz zmianę zależy od Ciebie

Niektórych spraw nie da się kontrolować i na domiar złego będziemy musieli sobie radzić z ich konsekwencjami w życiu osobistym. Panowanie nad sytuacją kiedy jest to możliwe wymaga odwagi, niejednokrotnie podjęcia ryzyka, wystawienia się na ekspozycję i ocenę i wzięcia odpowiedzialności za decyzję. Musimy nauczyć się różnicować co jest możliwe do zmiany a co nie i odpowiednio ukierunkować swoją energię. Nie da się zmienić przeszłości, da się zmienić swój stosunek do niej. W niektórych sytuacjach nie da się zmienić pracy czy mieszkania ale to od nas zależy czy to przyjmiemy i pokierujemy energię żeby odnaleźć się jak najlepiej się w danej sytuacji czy pokierujemy energię w przeżywanie, że nie chcemy żeby tak było i próby kontroli spraw, na które nie mamy wpływu.

autor:

Sara Struzik

Bibliografia:

Steven C. Hayes, Kirk D. Strosahl, Kelly G. Wilson, Terapia akceptacji i zaangażowania Wydawnictwo WUJ, 2023r

Schematy, które jak już zostało wspomniane w pierwszej części artykułu, można zdefiniować jako stałe, sztywne wzorce myślenia, w wyniku których jednostka sięga po dezadaptacyjne wzorce zachowania. Wzorce te formują się w okresie dzieciństwa i następnie są wzmacniane przez powtarzające się sytuacje i sięganie po te same sposoby reagowania.

Teoria schematów Jeffreya Younga wprowadza 5 głównych obszarów, wokół których koncentrują się wspomniane schematy.

Podstawę teorii i interwencji w ACT stanowi model elastyczności psychologicznej, który wywodzi się z kontekstualnej nauki o zachowaniu (contextual behavioral science, CBS), a jego korzenie sięgają funkcjonalnego kontekstualizmu (functional contextualism, FC). Poniższy artykuł wyjaśnia, czym jest model elastyczności psychologicznej oraz na czym polega “kontekstualność” terapii akceptacji i zaangażowania, przybliżając założenia nurtów – filozoficznego (FC) i badawczego (CBS) – leżących u podstaw ACT.

Wielu rodziców zgłaszających się do psychologa czy psychoterapeuty zastanawia się, jak wygląda terapia dzieci? Co właściwie dzieje się za drzwiami gabinetu?

Dzieci nie są miniaturowymi dorosłymi, a rozmowa – nawet jeśli odpowiednio dostosujemy język – często nie będzie dobrym sposobem na opis ich doświadczeń. To zabawa umożliwia dziecku ekspresję i eksplorację emocji oraz komunikowanie swoich przeżyć. Tak, jak dorośli używają słów, tak dzieci używają zabawy, aby się z nami porozumieć.

Wiele metod terapeutycznych wykorzystuje elementy aktywności zabawowych w pracy z dziećmi, jednak dziś chcę skupić się na podejściu, które w pełni opiera się na zabawie.

Czasem mówi się o kimś, że „ma temperament” pośrednio nazywając tak obserwowaną impulsywność, energię, czy z widoczną ekspresją emocjonalną. W takim rozumieniu temperament odnosi się głównie do poziomu emocjonalnego. Temperament jako konstrukt psychologiczny ma jednak o wiele więcej w swojej istocie.

Temperament to jedna z wielu składowych, które sprawiają, że jesteśmy właśnie sobą. Nasz temperament jest naszą wewnętrznie wbudowaną częścią, która daje o sobie znać codziennie.
To, jak reagujemy na spóźniony autobus, dobrą wiadomość, czy zaproszenie na randkę jest wypadkową wielu czynników, również wspomnianej składowej naszej psychiki.

Older Posts

Czytelnia psychologiczna Pomocni

Po co w gabinecie terapeuty piaskownica? Sandplay czyli o Terapii w Piaskownicy

Jak powstała Terapia w Piaskownicy?

Czym jest Sandplay?

Piasek

Proces twórczy

Jak oddziałuje Sandplay?

Kartka na ten gorszy czas

O czym klienci mówią, a co przemilczają, czyli o kłamstwach w psychoterapii

Stres przedślubny – to normalne. Nauczmy się radzić sobie z nim.

Metoda przedłużonej ekspozycji w leczeniu zaburzenia stresowego pourazowego (PTSD)

Pierwszy krok do zmiany – akceptacja

Odważ się czuć.

„Nie mamy władzy nad wiatrem, możemy tylko dobrze ustawić żagle”

To czy podejmiesz zmianę zależy od Ciebie

Czym są nieadaptacyjne schematy w relacjach i jak je rozpoznać? Cz. II

Dlaczego funkcja jest ważniejsza od treści – korzenie terapii akceptacji i zaangażowania

Terapeutyczna moc zabawy. Jak działa Play Therapy?

O temperamencie słów kilka, czyli Regulacyjna Teoria Temperamentu

O nas

Znany Lekarz.

Facebook

Kontakt